آشنایی با مدالیته بایوفیدبك درمانی

بایوفیدبک، روشی غیرتهاجمی برای اندازه‌گیری عملکردهای فیزیولوژیکی بدن است. در این روش، با استفاده از ابزارهای دقیقی، کوچک‌ترین تغییرات در عملكرد بدن را اندازه‌گیری، و آنها را به شکل واضح و قابل درک به فرد بازخورد ميدهند. همچنین این امکان را به فرد ميدهد که از وضعیت داخلی بدن خود آگاه شود و بر اساس بازخوردها، رفتارهای خود را برای بهبود سلامت و عملکرد تغییر دهد. هر بهبود در عملکرد فیزیولوژیکی که هدف درمان یا مطلوب فرد باشد، به عنوان پاداش در نظر گرفته ميشود و در نهایت به یادگیری الگوهای جدید رفتاری منجر ميشود.

یکی از مفاهیم مهم در بایوفیدبک، نوروپلاستیسیتی است كه به توانایی مغز برای تغییر و انطباق با تجربیات جدید اشاره دارد. با استفاده از بایوفیدبک، افراد ميتوانند الگوهای جدیدی در مغز ایجاد کنند، که به بهبود عملکردهای فیزیولوژیکی کمک ميکند. خودتنظیمی نیز یکی دیگر از مفاهیم مهم در بایوفیدبک است و به توانایی افراد برای کنترل و مدیریت عملکردهای فیزیولوژیکی خود اشاره دارد. با استفاده از بایوفیدبک، افراد ميتوانند یاد بگیرند که چگونه با تمرین‌های خاص، عملکردهای فیزیولوژیکی خود را بهبود بخشند.

بایوفیدبك در زمینه‌های مختلفی نظیر طب فیزیكی، فیزیوتراپی، روا‌ن‌پزشكی، پزشكی ورزشی و كاردرمانی كاربرد دارد و به بیمار كمك ميكند تا درمان موفق‌تری را بدون وجود اثرات جانبی تجربه كند.

برخی از رایج‌ترین كاربردهای بایوفیدبك عبارتند از:

• انقباض نامناسب عضلات
• ضعف نیروی حركتی
• اختلال در كنترل عصبی عضلانی
• عملکرد غیر طبیعی مفاصل پس از آسیب
• اسپاسم و تنش عضلانی
• ماهیچه ی بیش از حد فعال
• درد (حاد، مزمن، درد موضعی، سندرم درد میوفاشیال، درد ارجاعی، درد پایین كمر)
• اختلالات تعادلی
• اختلالات ناشی از بیماری ام اس و پاركینسون
• واژینیسموس
• بی اختیاری ادرار
• شب ادراری
• بی اختیاری مدفوع و گاز
• یبوست
• سندرم روده تحریک پذیر و …

برخی از مزایای استفاده از دستگاه بایوفیدبك عبارتند از:

• روشی غیرتهاجمی است. در شرایطی كه سایر درمان ها مؤثر نیستند یا بیمار قادر به مصرف داروهای خاص نیست، گزینه مطلوبی است و اغلب بیماران انجام آن را به جای درمان های تهاجمی یا مختل كننده ترجیح ميدهند .
• ميتواند به عنوان مكمل درمان های دیگر در نظر گرفته شود. اغلب به عنوان بخشی از  رویكرد درمانی مورد نظر پزشكان درنظر گرفته می شود و برای تقویت سایر رو‌ش‌های درمانی از جمله دارو درمانی یا تكنیك های رفتاردرمانی موثر است .
• ميتواند به بیمار كمك كند تا احساسات خود را كنترل كند. در واقع بایوفیدبك به بیماران می آموزد كه چگونه واكنش‌ها و پاسخ‌های عاطفی خود را در موقعیت‌های استرس‌زا كنترل كنند، در نتیجه فوائد زیادی برای حفظ سلامت روان دارد.

در طول جلسه درمانی بایوفیدبک، فرد به حسگرهایی متصل ميشود که اطلاعات فیزیولوژیکی بدن او را اندازه‌گیری و نمایش ميدهند. روش انجام بایوفیدبك درمانی به این صورت است كه، ابتدا درمانگر با فرد صحبت ميکند تا مشکلات و اهداف درمان را مشخص کند. سپس، حسگرهایی به بدن فرد متصل ميشوند که اطلاعات بدن را دریافت و به دستگاه بایوفیدبک ارسال ميکنند. این دستگاه اطلاعات را به صورت بصری نمایش ميدهد، همچنین درمانگر به فرد آموزش ميدهد تا با استفاده از این بازخورد، تکنیک‌هایی مانند انقباض عضلانی را تمرین کند و عملکردهای فیزیولوژیکی عضلات خود را کنترل و بهبود بخشد. در طول جلسه، فرد فیدبک فوری از دستگاه دریافت ميکند که به او کمک ميکند تا تکنیک‌ها و انجام آزمون های درمانی را تصحیح كند، درنتیجه منجر به بهبود عملكرد فیزیولوژیكی بدن ميشود. در پایان جلسه‌ی درمانی، درمانگر با فرد درمورد پیشرفت‌های او صحبت ميکند و برای جلسات آینده برنامه‌ریزی ميکند. همچنین ممکن است تمرین‌های خانگی نیز به فرد داده شود.

موارد منع استفاده از بایوفیدبك:

بایوفیدبك هیچگونه منع استفاده مطلقی ندارد. برای هر گروه سنی ميتواند استفاده شود و به عنوان یك روش ایمن پذیرفته شده است . البته بیمار باید بتواند نقش مشاركتی فعال ایفا كند، بنابراین اگر بیمار نتواند دستورات را درك كند و از آن پیروی كند، روش مناسبی نخواهد بود. همچنین در موارد فلج كامل قابل كاربرد نیست .

سایر موارد منع استفاده از این روش درمانی عبارتند از:

• شرایط پوستی (مانند اگزما، درماتیت)
• حساسیت به الكترود یا مواد مورد استفاده(ژل)
• خانم‌های باردار (پروب داخلی)
• وجود عفونت موضعی در ناحیه كف لگن
• بیمارانی كه قادر به درك یا پاسخگویی به دستورالعمل‌های درمانگر نیستند .
• در بیمارانی كه در ناحیه لگن بدخیمی دارند بایوفیدبك به همراه تحریك الكتریكی نباید انجام شود.
• بیماران دارای ضربان‌ساز (اگرچه مستقیما تحت تأثیر بایوفیدبك EMG قرار نمیگیرند، اما ممكن است در محیط درمان میدان‌های الكترومغناطیسی ناشی از سایر تجهیزات، وجود داشته باشد.)
• به طور معمول نباید الكترودها را روی چشم‌ها یا سایر بافت‌های حساس قرار داد .

موارد احتیاط:

بیماران مبتلا به صرع ممكن است واكنش نامطلوبی به نمایشگر بصری (چراغ‌های چشمك زن / صفحه نمایش) داشته باشند. چنین بیمارانی باید با احتیاط و نظارت دقیق و پس از مشاوره با درمانگر و پزشك متخصص، درمان شوند .